Weten

Hoe kan het dat ik in 1985 in Portugal niet wist wat er in Angola speelde? Hoe kan het dat de enige geschiedenis die mij ter ore kwam, die was van de Revolutie tien jaar eerder. “Antes de Revolução.. antes..”  Vroeger. Vroeger, voor de Revolutie was alles beter. Señor Rocha sprak over Lissabon, hoe goed ze het hadden. Een belletje op tafel en de dienstmeid – in zwart met een wit schortje met dito kapje op haar hoofd -  kwam binnen om het eten te serveren. Ze was vast zwart. Uit Brazilië of Mozambique. Zwarten telden niet. Minachtend met de neus in de lucht en een handgebaar dat probeert het onderkruipsel weg te vagen. “Eh pa.. as Brasileiras.. eh pa..!” en dan wegkijken. We hebben ze niet gezien.

Nooit had señor Rocha het over Angola. Of ben ik het vergeten? Zijn zoon Zé – destijds mijn tijdelijke geliefde – had het al helemaal niet over de koloniën. Mauritanië. Dat was wat er op geografisch gebied uit zijn mond kwam. Eventueel Duitsland, maar liever niet want daarom zat hij hier in de ellende: verneukt door zijn Duitse zakenpartner. Voor hem was Portugal niets beter dan Mauritanië. Geen werk. Geen elektriciteit , geen water. Armoe. Over Angola had hij het niet. Wel wees hij op de weg beneden mijn huisje, dat ik van zijn ouders in ruil kreeg voor het opschilderen ervan. Op die weg stonden geen palen voor elektriciteitsdraden. Wel geasfalteerd, want een hoofdweg vanaf de zee het binnenland in. “Gekke rivier” heette het dorpje. Odelouca. Geen zwarte te bekennen. Alleen Portugezen die er hun sinaasappelbomen bewaterden en hun kippen eten gaven. Ik ook.

“Meninos! Meninos!”riep ik elke ochtend als de zon langzaam boven de heuvels achter het huis omhoog kroop. Dan mochten ze uit hun hokje. Mijn zelf opgekweekte eendagskuikens. De mais die ik op het zand strooide was in een paar minuten naar binnen geschrokt. Toen ze groot genoeg waren om gesoupeerd te worden waren ze verdwenen. Ongelovig zocht ik de rivierbedding af op zoek naar mijn kinderen, mijn ‘meninos’. De Portugezen lachten me uit en maakten een handgebaar langs hun strot. Gekild.
 Portugees ging me aardig af. Dat leer je wel als niemand iets anders spreekt.  “Pap secos faz favor..”  Als ik niet te laat was kreeg ik een laatste broodje van de bakker die het dorp aan deed. Ik leefde er mijn leven, voor het eerst in het buitenland wonen. Mijn grote droom. Maar van oorlogen en Angola wist ik niets.

Nu, bijna dertig jaar later – krijg ik er eindelijk iets van mee. Televisiedocumentaires laten mij zien wat ik toen niet wist. In boeken lees ik waar ik toen geen vermoeden van had. Voetbalelftallen met eenbenige voetballers. Elf benen en elf stokken strompelen fanatiek door het stoffige zand . Achter de bal aan.  Kapotgeschoten huizen die ooit de statige bouwsels van de kolonisator waren. Gereduceerd tot een ruïne waar hooguit een arme familie een hoekje van in beslag neemt. Oorlogsinvaliden. Was je niet kapotgeschoten in de oorlog dan liep je wel op een mijn die je voor je leven verminkte. 

Hoe is het in godsnaam mogelijk dat ik niet wist  van de mijnenvelden in Angola waarmee de strijdende partijen elkaar alleen maar mee leken uit te willen roeien.  Niet wist van de Portugezen die hals-over-kop naar hun thuisland vluchtten? Weg van de rebellen die dreigden de stad in te nemen. Huis en haard achterlatend.

Waarom wist ik dat niet? Ik had geen elektriciteit, dus geen televisie. Had ik geen radio? Ik had een walkman waarin ik mijn avonturen in sprak. Ik kocht wel eens een Portugese krant, kwam niet verder dan de koppen. Lezen is iets anders dan praten en luisteren. Op de markt waren ze trots op de ‘holandesa.. tudo sozinha ..”  Op de struise Hollandse, helemaal alleen. Op een oude Sax brommer. Bij ‘sozinha’ trokken ze steevast een zielig gezicht. Zielig, dat niet. Wel vaak ongelukkig. De frustraties van mijn geliefde verteerden me. Het werd maar niet leuk en eindigde na driekwart jaar in TBC. Een cadeautje van de Derde Wereld. Mauretanie zoals Zé me zo vaak gewaarschuwd had.
En van de oorlog in Angola wist ik niets.